Maszyny do uprawy terenów erodowanych

Maszyny stosowane na terenach erodowanych można podzielić na dwie zasadnicze grupy. Pierwszą grupę stanowią specjalne maszyny do prac urządzeniowych pól, drugą zaś — maszyny używane do uprawy, pielęgnowania i zbioru roślin na polach ulegających erozji. Przy budowie terasów używa się na ogół sprzętu budowlanego średnio ciężkiego jak: spychacze, równiarki, niekiedy też koparki czerpakowe, pługi do pracy głębokiej itp. W celu ułatwienia właściwej budowy terasów stosuje się wstępnie ciężkie głębosze — spulchniacze, rozcinacze darni, karczowniki itp. Zasadnicza praca spychaczy następuje w takim układzie na ogół wzdłuż zbocza (prostopadle do warstwicy). W niektórych wypadkach używa się również ciężkich spychaczy o szerokości roboczej ponad 4 m, z możliwością specjalnej regulacji położenia części roboczych, co umożliwia pracę spychacza prostopadle do zbocza (wzdłuż warstwicy). Terasy „wyorywane” można uzyskać bezpośrednio w wyniku odpowiednio prowadzonej orki normalnej, przy czym na zboczach o nachyleniu około 10% uzyskuje się efekt terasowania również przy użyciu zwykłych pługów jednostronnych, natomiast na zboczach bardziej stromych (około 20%) konieczne jest użycie w tym celu pługów obracalnych. Wykonywanie takich terasów może też być odrębnym zabiegiem, przy którym stosuje się pługi plantacyjne obracające skibę raz w górę i raz lub kilka razy w dół, co tworzy wał obsiewany trawą i zatrzymujący wodę. Mogą tu znaleźć zastosowanie również narzędzia talerzowe. Pola wstęgowe o nie wielkich nachyleniach do 6% i szerokości do około 80 m mogą być bez żadnych trudności uprawiane przy użyciu równinnych narzędzi i standardowych ciągników kołowych. Pola takie ze względu na stosunkowo niewielkie zniszczenie gleby nie wymagają nawet specjalnego płodozmianu — potrzebne jest jedynie silne nawożenie organiczne. Przy nachyleniach przekraczających 6% i dochodzących do 10% szerokość pól wstęgowych zwęża się do około 40 m. Występują przy tym trudności w zastosowaniu powszechnie używanych ciągników kołowych i narzędzi. Uprawa mechaniczna staje się trudna i niedokładna. Powstaje konieczność stosowania małych ciągników gąsienicowych, zawieszanych narzędzi, pługów obracalnych. Na długich stokach występuje konieczność tworzenia terasów dla uniknięcia poważniejszych zmian erozyjnych. Na polach tych rolnicy muszą się liczyć z koniecznością uproszczenia płodo- zmianów i dobierać rośliny o mniejszych wymaganiach. W miarę wzrostu nachyleń zboczy od 10 do 20% szerokość pól wstęgowych zmniejsza się do 15—18 m, a wysokość skarp wzrasta do 1,5 m. W tych warunkach możliwość mechanizowania upraw jest bardzo ograniczona, maleje również bardzo wydajność prac sprzężajnych. W warunkach tych istnieje możliwość tylko jednokierunkowej uprawy wszystkimi narzędziami. Powszechnie stosowane maszyny używane do uprawy, pielęgnowania i zbioru są budowane z przeznaczeniem głównie do pracy w terenie płaskim; w wypadku zastosowania na stokach dają wadliwą uprawę o kierunku zgodnym ze spadkiem. Jest to ich główną wadą, gdyż maszyny pracujące wzdłuż spadku zbocza bardzo intensywnie przemieszczają glebę w dół. Równoległa bowiem do stoku składowa siły ciężkości powoduje zsuwanie się w dół zarówno ciągników, narzędzi i maszyn rolniczych, jak i cząstek gleby. Cząstki gleby poruszane wiatrem, rozluźnione wodą czy rozluźnione dynamicznym działaniem narzędzi przemieszczają się pod wpływem tej składowej w dół. Specjalnie uwidocznia się to w czasie pracy pługa wieloskibowego, ciągnionego szybko w dół. Pozornie wygląda to czasem na pracę spychacza zsuwającego glebę ze zbocza. Jak wykazały poczynione obserwacje, podczas jednorazowej orki na głębokość około 15 cm na zboczu o nachyleniu około 10% może nastąpić przemieszczenie w dół o 30—60 cm, co przy przeciętnej konfiguracji pola może spowodować przemieszczenie od 1000 do 1500 ms gleby na polu o powierzchni 1 ha. Przy tego rodzaju uprawie zachodzi bardzo szybkie mechaniczne przemieszczenie ziemi z górnych części spadku ku dołowi, a zmywanie całej warstwy gleby na całej powierzchni stoku jest tu znacznie przyspieszone, zwłaszcza na górnej i środkowej części zbocza, gdy tymczasem w dolnej części następuje jej osadzanie.