Technologiczne jednostki pracy

Z licznych obserwacji wynika, że większość prac ręcznych stosowanych w technologicznych procesach produkcji rolnej z łatwością może być wykonana przy użyciu koni lub przy zastosowaniu trakcji mechanicznej (ciągników, silników napędowych, samochodów itp.). Wobec wzajemnej na ogół zamienialności podstawowych prac ręcznych, konnych i silnikowych można przyjąć mniej lub więcej dokładny współczynnik zamienialności tych prac, przedstawiający jak gdyby technologiczny równoważnik ostatecznego efektu poszczególnych prac. Wyraża on technologiczną miarę ilości wykonanej pracy. Technologiczne pojęcie efektu pracy nie może być utożsamiane z fizycznym pojęciem pracy (wyrażającej się iloczynem siły i drogi L = P * s (kGm). Praca w zrozumieniu fizycznym stanowi tylko jeden z elementów składowych bilansu prac wchodzących w skład technologicznej jednostki pracy. Praca w zrozumieniu technologicznym LT obejmuje na przykład następujące elementy: 1. prace w zakresie ramowego programowania wielkości zadania wskazującego, jakie rodzaje zabiegów należy wykonać (programowanie ilościowe prac — zadań), 2. prace w zakresie programowania w czasie, określające terminy zabiegów (programowanie harmonogramów prac), 3. prace w zakresie programowania technicznych metod realizacji zadania i doboru rodzajów środków technicznych dla danych warunków agrotechnicznych oraz sposobu ich zastosowania, 4. prace przygotowawcze, obejmujące czynności obsługowo-konserwacyjne, agregatowanie narzędzi z ciągnikami, dojazdy i regulację, dostarczenie materiałów pędnych i materiałów produkcyjnych (nawozy, środki chemiczne, ziarno siewne, sadzeniaki), 5. prace wykonawcze procesu obejmującego wykonanie zabiegów agrotechnicznych, związane z wykonaniem pracy w zrozumieniu fizycznym, 6. prace sterujące procesem, związane z bezpośrednim wykonywaniem procesu roboczego (kierowanie zespołem robotników, prowadzenie koni, prowadzenie agregatów ciągnikowych i samobieżnych maszyn), 7. prace obliczeniowo-odbiorcze, obejmujące czynności związane z odbiorem, sprawdzeniem i zaliczeniem wykonanej pracy, 8. prace administracyjne, obejmujące czynności związane z rozliczeniem należności, kosztów prac itp. Wymienione elementy partycypują w różnych proporcjach w poszczególnych procesach technologicznych, w zależności od ich rodzaju, form organizacyjnych gospodarstwa i wielu innych czynników. Z tego wynika, że wielkość pracy wykonanej w zrozumieniu fizycznym stanowi tylko pewien wycinek bilansu różnego rodzaju prac w sensie technologicznym i nie może być uważana za wielkość reprezentatywną dla danego procesu, jak to często jest przyjmowane. Wobec wyraźnej nieprzydatności fizycznych jednostek miar do określania wielkości wykonywanych prac w zrozumieniu technologicznym oraz wzajemnej zamienialności w bardzo szerokim zakresie prac ręcznych, konnych i ciągnikowych w rolniczych procesach technologicznych — istnieje możliwość wprowadzenia hipotetycznej ekwiwalentnej jednostki pracy w zrozumieniu technologicznym, którą można by nazwać „Ekwiwalentem Normalnym Technologicznym”, czyli w skróceniu „ENT“ i oznaczyć literą „E“. Ekwiwalentna jednostka pracy — jeden ent [E] przedstawia sobą technologiczny efekt pracy wykonanej przez osobę, narzędzie, maszynę lub urządzenie, odpowiadający równorzędnie efektowi pracy innego narzędzia, maszyny lub urządzenia, do których napędu przekazana została przez silnik napędowy z układem samosterującym praca mechaniczna równoważna jednej koniogodzinie (1 KMgodz.). Dzięki możliwości tworzenia jednostek wielokrotnych przyjętej jednostki przez stosowanie normalnych przedrostków, jak np. kE — kiloent (103 E), ME — megaent (106 E), GE — gigaent (109E), łatwo można sumować nawet duże ilości jednostek pracy. Przypisując następnie efektowi pracy wykonanej w danych warunkach za pomocą narzędzi lub maszyn przez człowieka, określoną równowartość ekwiwalentnych jednostek „E“, a także efektowi pracy wykonanej przez narzędzie lub maszynę napędzaną przez konia, określoną równowartość ekwiwalentnych jednostek „E“, jak również przypisując efektowi pracy wykonanej przez narzędzia, maszyny lub urządzenia napędzane przez silnik mechaniczny o pewnej mocy — również określoną równowartość jednostek „E“ — można porównać ostateczne efekty pracy w zrozumieniu technologicznym, nie fizycznym, wykonanej na ogół różnymi metodami przez nieporównywalne inaczej ze sobą źródła energetyczne o różnych współczynnikach sprawności mechanicznej, różnej prze- ciążalności, różnej zdolności samosterowania itp. Dowolną pracę L; w zrozumieniu technologicznym można w uproszczeniu przedstawić następującym wyrażeniem: Li = ѯ * i * Ni * Ti [E] gdzie : Li [E] — praca w zrozumieniu technologicznym przedstawiająca albo zdolność roboczą agregatu, albo pracochłonność procesu roboczego, ѯ [—] — współczynnik korekcyjny pozwalający na przeliczenia prac różnego rodzaju na pracę w zrozumieniu technologicznym, i [—] — liczba jednostek napędowych, Ni [KM] — moc maksymalna jednostki napędowej, Ti[godz] —ogólny czas pracy jednostki napędowej. Jak z przytoczonych sformułowań wynika, pracochłonność dowolnie rozpatrywanego obiegu technologicznego czy też zdolność robocza, wytwórcza zespołu roboczego agregatów maszynowych jest wprost proporcjonalna do wartości ogólnego współczynnika korekcyjnego, liczby źródeł energetycznych, mocy znamionowej tych źródeł i ogólnego czasu pracy agregatów maszynowych. Przyjmując dla jednostkowego czasu pracy Ti= 1 godz. pracy jednego narzędzia, maszyny lub urządzenia (i = 1) napędzanego silnikiem o mocy jednostkowej Ni— 1 KM, współczynnik korekcyjny ѯ= 1 otrzymamy wartość pracy jednostkowej w zrozumieniu technologicznym równą jednemu entowi. Jest to bliższa definicja ekwiwalentnej jednostki pracy w zrozumieniu technologicznym. Ze wstępnych badań prowadzonych w Rolniczych Zakładach Doświadczalnych SGGW Chylice i Obory wynika, że w celu uzyskania pierwszej, przybliżonej wartości miernika technologicznego efektu różnorodnych prac w średnim wymiarze dla całego gospodarstwa w ciągu roku godzinowy efekt pracy w pełni sprawnego człowieka można przyjąć jako równoważny 1 E, godzinowy efekt pracy narzędzia lub maszyny napędzanej przez w pełni sprawnego konia jako równoważny 1 E oraz godzinowy efekt pracy wykonanej przez narzędzie lub maszynę napędzaną ciągnikiem o mocy znamionowej silnika 5 KM — jako 1 E (dla ciągnika o mocy 25 KM jako 5 E). Przyjęcie zunifikowanej technologicznej jednostki pracy jako wspólnego miernika nakładów pracy ludzkiej, zwierząt pociągowych i sprzętu zmotoryzowanego umożliwia ustalenie wskaźnika mechanizacji i wskaźników pochodnych, pozwalających na ścisłe ujmowanie liczbowe poziomu mechanizacji dla pojedynczych operacji technologicznych lub cyklu, a nawet całego ciągu produkcyjnego.