Zasada działania pługa

Zadanie pługa polega na podcięciu warstwy gleby, odwróceniu skiby, pokruszeniu jej i przemieszczeniu. Funkcje te spełnia korpus pługa, który stanowi zasadniczą część roboczą każdego pługa, oddziałującą bezpośrednio na skibę. Korpus pługa składa się z części roboczych, bezpośrednio oddziałujących na skibę, i części biernych. Do części roboczych zalicza się lemiesz i odkładnicę, do części zaś biernych — słupicę i płoz zakończony zazwyczaj piętką. Części te są ze sobą połączone śrubami, w celu wzmocnienia całości stosuje się często listwę usztywniającą. W lemieszu rozróżnia się ostrze, dziób i grzbiet. Lemiesz jest wykonany w kształcie klina, którego ostrze jest ustawione ukośnie do kierunku ruchu narzędzia. Lemiesz opiera się o dno bruzdy tylko swoim ostrzem. Ustawiony jest pod kątem a do dna bruzdy. Dolna powierzchnia lemiesza tworzy z dnem bruzdy kąt a1. Względem kierunku ruchu pługa lemiesz jest również ustawiony ukośnie. Tworzy on kąt y ze ścianką bruzdy. Wielkość kąta y wpływa na stałość równowagi pługa podczas pracy. Wraz ze zmniejszeniem kąta y wzrasta docisk lemiesza do ścianki bruzdowej, a tym samym zwiększa się równowaga pługa, lecz równocześnie wzrasta opór tarcia pługa o ściankę bruzdy. Pługi, w których kąt ustawienia lemiesza y jest większy, mają gorszą równowagę pracy, zwłaszcza przy orce gleb zwięzłych i zadarnionych. Prędkość poruszania się lemiesza wzdłuż bruzdy można rozłożyć na dwie składowe. Prędkość cięcia — zgniatania V1 i prędkość ześlizgu — piłowania V2. Im mniejszy jest kąt y, tym większa prędkość ześlizgu i tym łatwiej są przecinane korzonki roślin lub przesuwane mniejsze kamienie. Jakkolwiek lemiesze przeznaczone do orki gleb zadarnionych powinny mieć mniejszy kąt y, to jednak nie można zapominać, że zwiększenie kąta y zwiększa intensywność spulchnienia podcinanej skiby. W praktyce wartość kąta y waha się w granicach 30—60°. Jeżeli kąt ustawienia połowęj krawędzi lemiesza oznaczymy przez a, to między kątami a, y, б zachodzi ścisły związek. Ze związku tego wynika, że aby zmniejszyć kąt natarcia б w celu zmniejszenia oporu pracy lemiesza, trzeba równocześnie albo zmniejszyć kąt a, albo zwiększyć kąt y. Kąta a nie można zanadto zmniejszyć, gdyż nastąpiłoby osłabienie dzioba lemiesza. Kąt y nie może być nadmiernie zwiększony, gdyż utrudniałoby to przecinanie korzonków roślin ostrzem lemiesza. Znaczna część oporów orki skupia się na dziobie lemiesza, który wysunięty jest ku przodowi i powinien być nieco (8—10 mm) wysunięty w stronę ścianki bruzdowej. Pozwala to na znacznie lepsze prowadzenie pługa w czasie orki i ułatwia utrzymanie stałej jej głębokości.